انعکاس شمال- اوقات فراغت یعنی گذراندن وقت برای فعالیت خاص و یا هدف خاص. فراغت یعنی وقت آزادی که فرد به فعالیت خاصی مشغول نیست. معمولاً چون کار اهمیت دارد، برای آن برنامه ریزی می شود. ولی به اوقات فراغت توجهی نمی شود و برنامه ای برای چگونه گذراندن آن در نظر گرفته نمی شود.

اوقات فراغت، تربیت غیررسمی نوجوانان تلقی می شود. تحقیقات نشان می دهد که میان انواع تربیت، تربیت غیررسمی   و زمینه های اجتماعی- فرهنگی بیش از محیط ها و عوامل تربیت رسمی در تغییر رفتار مؤثر است. بنابراین اگر تربیت غیررسمی در زمینه هایی صورت گیرد که مورد علاقه و رغبت افراد است و با ظرفیت های روانشناختی و زمینه های اجتماعی- فرهنگی آنان هماهنگی داشته باشد، تأثیرات مثبت بیشتری بر رشد آنان خواهد گذاشت. فعالیت های غیررسمی و مورد علاقه نوجوانان که معمولاً آزادانه انتخاب می شود، تأثیر غیرقابل انکاری در جوانب مختلف رشد آنان    به جای می گذارد.

در زمان فراغت معمولاً افراد به علايق و سرگرمى‌هاى خود مى‌پردازند و اين امر موجب تقويت بهداشت روانى آنها مى‌گردد. چگونگى گذراندن اوقات فراغت تا حدود زيادى مى‌تواند نشانگر ويژگى‌هاى فکرى فرد و نيز ويژگى‌هاى فرهنگى جامعه‌اى باشد که فرد در آن زندگى کند.

چگونگى گذارندن اوقات فراغت در هر جامعه به عوامل متعددى بستگى دارد که بايد به فرهنگ، امکانات مالى ، فردى و اجتماعى به‌عنوان دو عامل مهم اشاره نمود. امروزه روانشناسان عقيده دارند که تفريح و سرگرمى نقش مهمى در پرورش قواى جسماني، فکري، اخلاقى و رفتارى افراد دارد و چنان چه از اين اوقات به‌خوبى و به طرز صحيح استفاده شود در پيشگيرى از انحرافات و کجروى‌ها مى‌‌تواند به‌نحو چشم‌گيرى مؤثر باشد. در اوقات فراغت بايد افراد فرصت‌هائى داشته باشند تا هدف‌هاى مشخص و معينى را دنبال نمايند و به رشد همه‌ جانبه شخصيت خود بپردازند چنانچه نوجوانان اوقات فراغت خود را صرف فعاليت‌هاى غيرموجه و مضر نمايند نه تنها کمکى به بهداشت روانى آنها نمى‌شود بلکه خود زمينه بروز انحراف خواهد بود.

اوقات فراغت زمانی است که کودک باید آزادانه به انجام فعالیت‌های مورد علاقه خود بپردازد. تنظیم زمان و فراهم کردن اوقات فراغت برای کودکان به‌عهده بزرگسالان است.

همه ما فصل تابستان را فصل تعطیلی مدارس می دانیم در حالیکه امام خمینی (ره) با یک جمله کوتاه اما زیبا به تعطیلی مدارس معنا بخشیده و فرموده:« مدارس تعطیل می شود اما تعلیم و تربیت هرگز تعطیل نمی شود.» با تکیه بر این کلام پرمعنا باید برای ایام تابستان کودکانمان برنامه ریزی صحیح و درست داشته باشیم.

چند پیشنهادخوب برای ثمر بخشی ایام فراغت تابستان

۱- قبل از هر چیز تلاشتان بر آن باشد که تابستان ایامی خوش و به یادماندنی برای فرزندانتان باشد

 ۲-طوری برنامه ریزی کنید که حداقل یک یا دو سفر کوتاه مدت با کودکانتان داشته باشید

۳- از فرزندانتان نظرخواهی کنید که در ایام تابستان چه کلاسها و دوره های آموزشی را بیشتر دوست دارد

 ۴- سعی کنید شرکت و گذراندن کلاسها و دوره های آموزشی تابستانه برای کودکانتان لذت بخش و همراه با اشتیاق باشد. به والدین توصیه می گردد که هیچ گاه نام دوره های تابستانه را کلاس نگذارید، بهتر است آنها را فعالیتهای تابستانه یا اردوهای یادگیری و... بگذارید

 ۵-توصیه می گردد هر فعالیت ورزشی را که فرزندتان دوست دارد، انجام دهد. اگر در روستاها زندگی می کنید نقش بازیهای محلی و سنتی را در تخلیه و تعادل انرژی زاید کودکتان از یاد نبرید

 ۶-اگر فرزندتان در ایام تابستان به یک فعالیت هنری و شغلی پرداخته است به منظور تقویت انگیزه و استمرار در فعالیت سعی کنید محصولات فعالیت او را بخرید و به افراد فامیل نزدیک هم توصیه کنید که این کار را بکنند.

 ۷-طوری محیط و موقعیت را برای فرزندتان آماده نمائید که کتابهایی را که برای آنها خریداری نموده اید و تاکنون موفق به خواندن آنها نشده اند، تابستان بهترین زمان مطالعه اینگونه کتابها می باشد

 ۸-هرگز به علت مشکلات اقتصادی و مالی خویش، فرزندانتان را (به ویژه کودکان زیر ۱۲ سال) را به منظور حرفه آموزی در کارخانجات و کارگاههای غیر بهداشتی نگمارید و یا آنها را به کارهای سخت وادار نکنید چرا که زیانش بیشتر از مقدار درآمد حاصل از این نوع کارها می باشد

 ۹-به والدین توصیه می شود که به منظور آشنایی کودکان با انواع مشاغل و یادگیری غیرمستقیم آداب فروشندگی یا همکاری و تعامل در محیط کار هر چند مدت فرزندانتان را به محل کار ببرید البته در این مورد حفظ موارد امنیتی و بهداشتی و اخلاقی باید مورد توجه قرار گیرد

 ۱۰- به فرزندان بیاموزید در انجام کارهای منزل و بیرون از آن مشارکت داشته باشند تا حس مسئولیت پذیری در آنها تقویت شود.

۱۱-دقت کنید که ایام تابستان زمان بسیار مهم و تاثیر گزاری جهت تعلیم دادن جوانان به آداب و روش زندگی اسلامی ایرانی می باشد.

لذا با نگاه به برخی از کشورهای اروپایی در زمینه پرکردن اوقات فراغت دانش‎آموزان در می‎یابیم که در این کشورها برنامه‎های متعددی برای تعطیلات طولانی دانش‌آموزان تدارک دیده می‎شود. در اروپا والدین برای هر تعطیلات به ویژه اوقات فراغت تابستانی برنامه‎ریزی می‎‎کنند تا بچه‌ها به حال خود رها نشوند از سویی دیگر امکانات جنبی در این دوران زیاد است و این امکانات را مراکز محلی که همان انجمن‎های محلی و دفاتر نوجوانان و جوانان هستند (مانند فرهنگسراها) ایجاد می‎‎کنند. اما در کشور ما وضع، اندکی فرق می‌کند! در حالیکه اوقات فراغت یکی از شاخص‌های توسعه انسانی در جوامع است، در جامعه ما به عنوان مشکل به آن نگاه می‎شود. با وجود هزینه‌های بسیار در زمینه اجرای برنامه‎های اوقات فراغت، بسیاری از شهروندان  به ویژه کودکان و نوجوانان وجود این برنامه را حس نمی‎کنند چرا که در بیشتر موارد استفاده از این برنامه‎ها نیاز به صرف هزینه‎هایی دارد که خانواده‎ها توانایی پرداخت آن را ندارند در شرایطی که بسیاری از خانواده‌ها توانایی تقبل هزینه اوقات فراغت فرزندان خود را ندارند نباید انتظار چیزی غیر از بلاتکلیفی کودکان، نوجوانان و جوانان را در این دوره داشت. بنابراین مسئولان  مخصوصا آموزش و پرورش باید توجه ویژه‌ای به امر پر کردن اوقات فراغت دانش‌آموزان داشته باشد چرا که غنی‎سازی اوقات فراغت دانش‎آموزان یکی از مهمترین رسالت‎های این نهاد در راستای فعالیت‎های پرورشی و تربیتی محسوب می‎شود. در پایان لازم به ذکر است که پدر و مادر و مربیان الگوهای اصلی یادگیری کودکان به‌ شمار می ‌روند اگر آنان در خانواده و مراکز آموزشی فعالیت‌های مناسبی برای اوقاعت فراغت خود داشته باشند کودکان نیز از آن ها می‌آموزند پس الگوی شایسته‌ای برای آنان باشیم.      

                                                                                                        زینب حیدری گرجی

                                                                                                    آموزگار دبستان دخترانه نزهت